De hoogste wijngaarden ter wereld
Bolivië: een van de armste landen in Zuid-Amerika en te dicht bij de evenaar voor wijnbouw. Alleen door de hoogste wijngaarden ter wereld aan te leggen, kunnen er wijndruiven gekweekt worden.
Welke wijnliefhebber weet dat in Bolivië wijnen gemaakt worden?
"Normaal kan dat ook niet in landen met een subtropisch klimaat zoals Bolivië", zegt Cees Van Casteren, "Het wordt alleen mogelijk als je wijndruiven kweekt op grote hoogte, waar het koeler is. In Bolivië moet je daarvoor hoger dan 1.600 meter gaan, hogere wijngaarden bestaan er niet in de wereld. In andere landen is het daar immers te koud, in Bolvië is het net noodzakelijk om zo hoog te gaan."
Cees Van Casteren is een Nederlandse Master of Wine, de hoogste onderscheiding die een wijnkenner kan behalen na een bijzonder streng en moeilijk examen. Er zijn dan ook maar 358 Masters of Wine in de wereld. Hij leidde een ontwikkelingsproject van de Nederlandse regering om de Boliviaanse wijnbouw te ondersteunen. Zo bracht hij Boliviaanse wijnbouwers naar ons land om hun wijnen voor te stellen aan Belgische wijnprofessionals.
"Vroeger werd er voor ontwikkelingshulp meestal geld gegeven aan het land in kwestie", zegt Van Casteren, "Maar daar is men van terug gekomen, het risico is te groot dat de plaatselijke elites er meer van profiteren dan de bevolking die het echt nodig heeft. Daarom investeert men nu liever geld in mensen zoals ik, die expertise en hulp aanbieden in een bepaald domein. Zo werd ik als het ware de consultant en coach van de Boliviaanse wijnbouwers. Het project is nu afgelopen maar ik heb Bolivië als wijnland daardoor goed leren kennen."
De Boliviaanse wijnbouw is ontstaan in de zestiende eeuw, de tijd van de Spaanse conquistadores.
"Die vonden ter plekke veel zilver in de bodem en werden daardoor rijk", vertelt Van Casteren, "En wat willen rijken drinken? Juist ja, wijn. Zo is de wijnbouw in Bolivië begonnen. Maar ik betwijfel of de toenmalige kwaliteit in staat zou zijn om vandaag met andere wijnlanden te concurreren."
Lange tijd geraakte Bolivië zijn hele wijnproductie kwijt op de binnenlandse markt. Tot Chili en Argentinië, die in een zeer geschikte klimaatzone voor kwaliteitswijn liggen, overal succes boekten met hun wijnen, ook in Bolivië. Met als gevolg dat de Boliviaanse wijnbouwers op export moesten mikken.
"Dat vereiste een kwalitatieve sprong", zegt Van Casteren, "Ik heb hen ook geleerd hun unieke kwaliteiten naar voor te brengen. Onder meer het feit dat ze de hoogste wijngaarden ter wereld hebben, kan het wijntoerisme stimuleren. Maar door het koele klimaat op die hoogte, en de grote temperatuurverschillen tussen dag en nacht, kunnen ze ook wijnen maken die niet zo zwaar en zwoel zijn als in andere Zuid-Amerikaanse landen. Wijnen met veel frisheid, fijne zuren en elegantie, wat door Europese wijnliefhebbers op prijs gesteld wordt."
Bolivië heeft bovendien niet alleen de hoogste, maar ook de oudste wijngaarden ter wereld: er zijn wijnstokken van 200 tot 300 jaar oud.
"Dat komt omdat Bolivië op het einde van de negentiende eeuw niet getroffen werd door phylloxera, de plaag van de druifluis, die bijna alle wijngaarden in Europa vernietigde", legt Van Casteren uit.
Daardoor groeien heel wat wijnstokken nog altijd in bomen, wat in de koloniale tijd de manier was om wijnstokken te geleiden: "Dat komt nu nergens meer voor, behalve in Bolivië. Toen ik voor de eerste keer zo'n oude wijngaard bezocht, wist ik niet wat ik zag: het leek wel een jungle. Eigenlijk zou dit moeten uitgeroepen worden tot werelderfgoed. Maar een efficiënte manier van werken is het niet, ze wordt dan ook niet meer toegepast voor nieuwe aanplantingen."
Interessant voor het wijntoerisme is ook dat in de ondergrond van vele wijngaarden versteende beenderen van dinosaurussen uit de prehistorie werden aangetroffen.
Van Casteren raadde de Boliviaanse wijnbouwers aan om een gezamenlijke vereniging op te richten en hun wijnen wereldwijd te promoten onder het "merk" Wines of Bolivia, gekoppeld aan de vermelding "High Altitude Wines" (wijnen op grote hoogte). Aan het hoofd van die vereniging staat Maria Virginia Valdez, een voormalige advocate.
"Juridische kennis is mij al goed van pas gekomen", zegt ze, "Want Bolivië kent een logge bureaucratie, en hier en daar nog altijd corruptie. De wijnbouwers worden in ons land niet altijd geholpen en gesteund zoals het zou moeten. Daarom kom ik voor hen op."
Intussen is een nieuwe generatie van wijnbouwers opgestaan. Zij studeerden oenologie aan bekende wijnuniversiteiten in de Verenigde Staten, en keerden dan naar hun land terug met veel nieuwe kennis en vaardigheden. De export van Boliviaanse wijnen begint dan ook op gang te komen. De belangrijkste markten zijn nu China en de Verenigde Staten. Maar Europa staat hoog op hun verlanglijstje. Even hoog als hun wijngaarden.
Maken Boliviaanse wijnen een kans in Europa?
- De traditionele druif in Bolivië is muscat d'Alexandrie. Daarvan wordt vooral singani gemaakt, de nationale drank van Bolivië: een distillaat van witte wijn met een bijzonder nobele smaak en textuur. Dat komt omdat distillaten (ook eau-de-vie genoemd) bij ons alleen van de droesem van wijn wordt gemaakt, terwijl singani er de wijn zelf voor gebruikt.
- Witte wijnen worden in Bolivië gemaakt van druiven als ugni blanc, viognier, riesling en chardonnay. Driekwart van de wijnen is rood, gemaakt van onder meer cabernet sauvignon, merlot, syrah en tannat.
- Kunnen Boliviaanse wijnen doorbreken in Europa? De wijnstijl is alvast in lijn met de Europese trend. Door het koele klimaat in de hooggelegen wijngaarden zijn de wijnen verrassend licht, fijn en elegant, in tegenstelling tot andere Zuid-Amerikaanse wijnen, bijvoorbeeld uit Chili en Argentinië, die krachtig en alcoholisch kunnen zijn.
- Tegelijk staan Europese wijnliefhebbers open voor nieuwe ontdekkingen. Vooral jonge sommeliers verrassen hun klanten graag met iets nieuws. Mooi meegenomen is de prijs: zelfs de duurste Boliviaanse wijnen blijven onder de kaap van 15 euro.
- Veel Boliviaanse wijn zullen we voorlopig echter niet zien: het land heeft slechts 3.500 hectare wijngaard. Ter vergelijking: alleen al de streek van Haut-Médoc in Bordeaux heeft er 4.500.
