De renaissance van een pauselijke wijn
De beroemdste appellatie van het Franse zuiden had lange tijd een wat oubollig imago. Maar een nieuwe generatie heeft Châteauneuf-du-Pape weer op de wereldwijnkaart gezet. Ik ging ter plaatse proeven.
Het dorpje Châteauneuf-du-Pape heeft nog altijd middeleeuwse trekken. Wellicht straalt dat af op de wijnen die in en rond het dorp gemaakt worden. Ook het feit dat het pauselijke hof, in de veertiende eeuw residerend in Avignon, een voorliefde had voor deze wijnen, draagt niet bij tot het eigentijdse imago ervan.
Bovendien werd hier tot voor kort veel wijn in bulk verkocht, eerst aan de handelshuizen van Bourgogne om de pinot noir kleur en kracht te geven, nadien (toen de wetgeving en controles strenger werden) naar de handelshuizen van de noordelijke Rhônevallei waar ze onder de merknaam Guigal of Jaboulet op de markt kwamen. De weinige wijnen die op het domein zelf gebotteld werden, vertoonden meestal de combinatie van veel alcohol en weerbarstige tannines. Een gevolg van de loeihete zon hier, en de plaatselijke traditie om de steeltjes van de druiven (waarvan de tannines het moeilijkst rijp worden) mee te vergisten. De wijnen blonken ook niet altijd uit in zuiverheid, door de lagering op oude, slecht onderhouden foeders (grote vaten van eikenhout).
De Amerikaanse wijncriticus Robert Parker is omstreden, maar vriend en vijand erkennen dat hij Châteauneuf-du-Pape "herontdekte" en de wijnbouwers aanmoedigde om het potentieel van hun terroir beter te benutten. "Hij heeft onze streek terug aanzien gegeven in de wereld", zegt Michel Blanc, directeur van de plaatselijke federatie van wijnbouwers, "En daaruit putte de nieuwe generatie moed om het domein van hun ouders en voorouders verder te zetten."
Die nieuwe generatie stelde de wijntradities van de streek in vraag en probeerde nieuwe technieken uit. De vele verschillende druivensoorten in Châteauneuf-du-Pape werden vaak door elkaar aangeplant en samen vergist: was het niet beter ze apart te vinifiëren en pas dan te vermengen? Werden de druiven niet beter helemaal of gedeeltelijk ontsteeld? Gaven kleine barriques betere resultaten dan grote foeders?
Bij Frédéric en Daniel Brunier, de vierde generatie van het 120 jaar oude Domaine du Vieux Télégraphe, staat alles bijeen: inox, beton, barriques en foeders. Hun wijn staat zeer hoog aangeschreven, maar ze blijven zoeken naar verbetering. Ook Guillaume en Bertrand Gonnet van Domaine Font de Michelle zijn jong, enthousiast en nieuwsgierig: hun wijnen hebben nog niet de status van Vieux Télégraphe, maar ze zijn vastbesloten er te geraken.
François en Marie Giraud, broer en zus, hebben het familiale domein overgenomen en gaan resoluut voor moderne, zuivere, fruitgedreven wijnen, net zoals de jonge Eric Bonnet van La Bastide Saint-Dominique, die niet verbergt dat hij doctor in de chemie is: zijn wijnen zijn technisch vlekkeloos en perfect evenwichtig, wat je in deze traditionele appellatie niet verwacht.
Wijnbouwer Pierre André heeft de leiding van zijn domein in handen gegeven van zijn dochter Jacqueline. Zij stapte over naar de biodynamie, een filosofie die ernaar streeft op volkomen natuurlijke wijze wijn te maken. Ze is daar heel strikt in: voor het klaren van de wijn gebruikt ze alleen eiwit van biologische eieren. Maar ze veranderde niet alles wat haar vader deed: ook zij ontsteelt de druiven niet. Het resultaat van haar werkwijze zijn pure terroirwijnen, met naast het fruit ook krachtige aardse en minerale aroma's.
Ook Stanislas Wallut van Domaine de Villeneuve is een aanhanger van de biodynamie. Zijn vader, een notaris uit Parijs, kocht het domein, en Stanislas verhuisde van de grootstad naar het zuiderse platteland. Alle druivensoorten stonden door elkaar aangeplant, zodat hij de traditie om de verschillende soorten samen te vergisten wel moét toepassen. In tegenstelling tot vroeger, wil hij echter de optimale rijpheid van elke soort, zodat meerdere plukbeurten nodig zijn. Gelukkig staan alle stokken rond het domein.
Soms moet de nieuwe generatie een moeilijke erfenis uit het verleden meedragen: Jean-Marc Diffonty en zijn echtgenote Carine zitten opgezadeld met de domeinnaam "Cuvée du Vatican", een vondst van hun vader die er zelfs de toestemming van het Vatikaan voor vroeg en kreeg, samen met de pauselijke zegen over de wijngaarden. De naam doet eerder denken aan een ouderwetse Châteauneuf-du-Pape, te koop in een van de vele toeristenvallen hier, maar het tegendeel is waar: dit is een zuivere, gepolijste, fijne, elegante wijn, zonder enig spoor van rusticiteit.
Nicolas Boiron kreeg in 2004 een mooie, en tegelijk moeilijke opdracht van zijn vader: vanaf nu zou hij de wijnen van Bosquet des Papes maken. Dit domein stond bekend om zijn fijne, genuanceerde wijnen, meermaals heb ik schitterende oude jaargangen geproefd. Je mag dus aannemen dat trouwe klanten hoopten dat de zoon niet teveel zou veranderen. "Ik wil onze klanten niet kwijt", zegt Nicolas, "Ik heb dus niet radicaal gebroken met het verleden, alleen hier en daar wat veranderd om de wijnen iets toegankelijker te maken in hun jeugd." Zo worden syrah en mourvèdre nu ontsteeld, en een proeverij van de recente jaargangen stelde mij gerust: de stijl van Bosquet des Papes blijft behouden. Overigens werd de jaargang 2005 in Châteauneuf-du-Pape de hemel ingeprezen, maar op elk domein toonden 2004 en vooral 2006 hun superieure zuiverheid, klasse en finesse.
Dat de nieuwe generatie niet altijd alles wil omgooien, bewijst ook de jonge Thierry Sabon van Clos du Mont-Olivet. Hij blijft trouw aan de zeer traditionele, delicate, complexe stijl van de wijnen: in plaats van verandering kiest hij voor verfijning en verdieping. De resultaten zijn schitterend. Iets gelijkaardigs gebeurde bij Domaine du Pegau, waar Laurence Féraud het prachtige, traditionele werk van haar vader voortzet.
De wijnkelder toont het samengaan van de oude en nieuwe aanpak: overal houten foeders, maar tegelijk een opmerkelijke aandacht voor orde en netheid. Ook in andere wijnstreken heb ik al meermaals ervaren dat deze combinatie tot de beste resultaten leidt: respect voor de tradities van het wijnmaken, samen met een gedoseerd gebruik van de vooruitgang in de oenologische wetenschap en techniek.
Een evenwichtige benadering dus: is evenwicht niet het kenmerk van alle grote wijnen?
