Aubert de Villaine: wijnbouwer met eredoctoraat
Aan de Katholieke Universiteit van Leuven werd in 2012 een eredoctoraat uitgereikt aan Aubert de Villaine, beheerder van het wereldberoemde wijndomein Domaine de la Romanée-Conti in Bourgogne. Het was de eerste keer dat iemand uit de wijnwereld zo'n eredoctoraat krijgt in ons land.
Aubert de Villaine is al bij leven een legendarisch figuur in Bourgogne. Nochtans was hij niet voorbestemd om in de wijnwereld terecht te komen: hij studeerde rechten en letterkunde in de Verenigde Staten.
Maar in 1974 nam hij - als vertegenwoordiger van een van de twee eigenaarsfamilies - het beheer van het mythische Domaine de la Romanée-Conti op zich. Onder zijn leiding groeide het uit tot het beste wijndomein van Bourgogne, volgens velen ook van Frankrijk, en zelfs van de wereld.
"Pas de visites" staat in elke wijngids bij dit domein vermeld. Waarom zou het bezoekers ontvangen? Het kan nu al niet voldoen aan de wereldvraag. Zelfs tegen fenomenaal hoge prijzen raakt haar productie elk jaar vlot verkocht.
De prijsevolutie spreekt boekdelen. In 1961 betaalde je (omgerekend) 7 € voor een fles La Romanée-Conti, de magistrale grand cru-wijngaard van amper 2 hectare die het domein integraal bezit. Er worden jaarlijks maar 6.000 à 7.000 flessen van gemaakt. In 2001 moest je bij de lancering 1.206 € neertellen. Vandaag is de prijs van een fles La Romanée-Conti gestegen tot meer dan 2.000 €, waardoor ze een gegeerd object voor speculanten is geworden. Ook de wijnen van de andere grand cru-wijngaarden, die het Domaine de la Romanée-Conti geheel of gedeeltelijk bezit, zijn gestadig in prijs gestegen.
Maar het is niet voor dit zakelijke succes dat Aubert de Villaine een eredoctoraat van de Katholieke Universiteit van Leuven kreeg. Het is ook niet daarvoor dat hijzelf wil herinnerd worden. "Eigenlijk verdiende ik dit niet", zegt hij, "Er zijn zoveel wetenschappers die zoveel meer voor de samenleving hebben betekend."
Het typeert deze nu 73-jarige man, die zichzelf ziet als een tijdelijk beheerder van een natuurlijk patrimonium van wijngaarden die unieke wijn voortbrengen. In de eerste plaats vindt hij het zijn plicht om daar goed voor te zorgen, zodat hij het in optimale conditie kan overdragen aan de volgende generaties.
Hij denkt daarbij niet alleen aan zijn eigen domein: voor hem telt de hele Côte d'Or, die magische strook wijngaarden die zich over 60 kilometer uitstrekt van Marsannay tot Santenay en waar alle wereldberoemde bourgognes vandaan komen. Al vele jaren ijvert hij ervoor - als voorzitter van een groep van plaatselijke verenigingen - om de grote wijngaarden van Bourgogne te laten erkennen als werelderfgoed bij de UNESCO. Zijn hele leven en werk zijn doordrongen van dat grote respect voor de natuur en de traditie.
Zo is hij ook de initiatiefnemer en voorzitter van de "Association de l'Abbaye de Saint-Vivant". Monniken hebben in de wijnbouw van Bourgogne een grote rol gespeeld. Zij kenden in de middeleeuwen al de uitzonderlijke terroirs die tot uitzonderlijke wijn leiden, waaronder die van La Romanée-Conti. Uit respect voor
dat verleden zamelt de Villaine met zijn vereniging donaties in om de overblijfselen van deze oude middeleeuwse abdij te bewaren en te restaureren.
"Wijn is een ambachtelijk product, geboren uit de natuur, en erfgenaam van een verleden", zegt hij, "En tegenover de natuur en de geschiedenis passen alleen bescheidenheid en dienstbaarheid."
Aan iedereen die op zijn domein werkt, heeft hij dat idee doorgegeven. Je voelt het als je er bent. Iedereen straalt diezelfde rechtlijnige eenvoud uit die Aubert de Villaine kenmerkt. Het domein ook trouwens: het is een gewone woning, in een klein straatje achter de kerk van Vosne-Romanée, met de domeinnaam slechts vermeld op de deurbel.
Uiteraard leeft er een mythe rond La Romanée-Conti. Maar binnen de muren van dit domein wil men gewoon elk jaar, vanuit de omstandigheden die de natuur creëert, de best mogelijke wijn maken. En daarvoor moet je uiterst zorgvuldig te werk gaan: "Een grote wijn is het resultaat van vele kleine details", aldus de Villaine.
Die zorg begint in de wijngaard, de basis van alles. Hij wordt dan ook minutieus bewaakt en bewerkt, op een zo natuurlijk mogelijke manier. Hier ligt een van de raakpunten tussen wijnmaken en wetenschap. Want beide beginnen bij observatie. Hoe reageert de wijnstok op bepaalde weersomstandigheden, op ziektes, schimmels en insecten? Welke behandeling is tegelijk het meest doeltreffend en het meest duurzaam?
Het was Aubert de Villaine die de bodemspecialist Claude Bourguignon als adviseur van het domein aantrok, omdat die na studie tot de vaststelling was gekomen dat chemische sproeistoffen de bodem van Bourgogne veel schade toebrachten. Tegen
de wil van zijn familiale aandeelhouders in, schakelde Aubert de Villaine over op biologische wijnbouw, en nadien zelfs op de nog striktere biodynamie, wat de kwaliteit van de wijnen verder heeft verbeterd. En tegelijk het erfgoed van de natuur in stand hield.
"Maar terroir is niet alles", zegt de Villaine, "Wij hechten ook veel belang aan de kwaliteit van de plant, de wijnstok."
Domaine de la Romanée-Conti heeft een continu programma om de kwaliteit van het plantmateriaal steeds verder te verbeteren: "Alle nieuwe planten komen uit de eigen wijngaard, geënt van de beste stokken."
Op die manier wordt het unieke en gevarieerde plantgenetische patrimonium van elke wijngaard bewaard. Terwijl de trend van de tijd anders is, want er is een wereldwijde business in klonen van wijnstokken ontstaan, die tot gelijkaardige wijnen leidt.
Als de wijngaard optimaal gezond is, is de oogst dat ook. Bijgevolg zijn er geen artificiële gisten of andere toevoegingen nodig om wijn te maken. De vinificatie kan eenvoudig en natuurlijk verlopen.
"Maar de mensen blijven belangrijk", benadrukt de Villaine, "Wijn is een werkstuk van de natuur, begrepen door de mens. De mens moet dus het proces van druif tot wijn volgen, begeleiden en sturen. Maar zonder de wijn te dwingen iets te zijn wat hij van nature nooit zou worden."
Die filosofie weerspiegelt zich in het glas, waarin altijd de sublieme kwaliteit van het fruit opvalt: loepzuiver, fijn, fris, rijp, gezond, levendig, intens.
Zuiver fruit is essentieel: het laat toe om de wijn gedurende de hele rijpingsperiode op zijn bezinksel te houden wat hem aromatisch verrijkt. Dat verklaart dan weer de opmerkelijke intensiteit en gelaagdheid van deze wijnen, die blijven nazinderen in de mond.
Toen Aubert de Villaine 70 werd, stelde hij zijn opvolger voor, zijn neef Bertrand de Villaine. Maar hij ging niet meteen weg. In lijn met zijn filosofie neemt hij de tijd om deze opvolging in goede banen te leiden. Een leven zonder wijn kan hij zich trouwens niet voorstellen. Daarom houdt hij zich ook bezig met zijn eigen wijndomein van 21 hectare in Bouzeron, net buiten de Côte d'Or. Daar heeft hij opnieuw waardevol werk verricht, onder meer door zijn schouders te zetten onder het bekomen van een eigen appellatie voor Bouzeron en zijn minder gereputeerde maar historische aligoté-druif. Ondanks de wereldfaam van Domaine de la Romanée-Conti is de kleine wijnappellatie Bouzeron altijd zijn grote liefde geweest. Hij is ook medebeheerder van een klein wijndomein in het Californische Napa Valley, waarvan de eigenaars familiale banden hebben met zijn Amerikaanse vrouw Pamela.
Deze wijnbouwer met een eredoctoraat heeft ook een hobby: "la pêche à la mouche", vissen met een hengel waaraan de imitatie van een insect hangt. Het geeft hem de gelegenheid om, helemaal alleen, uren in de natuur door te brengen, rustig en stil. Met hetzelfde geduld dat je nodig hebt om grote wijn te maken.
