Wijnrevolutie in Slovenië
Nauwelijks 25 jaar geleden waren de Sloveense wijnbouwers nog verplicht om hun druiven aan een coöperatie te leveren onder het communistische regime in Joegoslavië. Vandaag is Slovenië een van de boeiendste nieuwe wijnlanden van Oost-Europa.
Edi Simcic is 78 jaar en werkt nog elke dag in zijn wijngaard van 12 hectare in het dorp Vipolze. We zijn in de wijnstreek Brda (wat "heuvels" betekent), vlakbij de grens met Italië. Edi Simcic heeft nog de tijd van het communisme gekend, toen hij verplicht was zijn druiven naar de plaatselijke coöperatie te brengen. Daar werden ze gemengd met druiven van andere wijnbouwers, waarvan vervolgens een anonieme wijn werd gemaakt. Al sinds 1987, nog vòòr de val van de Berlijnse Muur, weigerden de Sloveense wijnbouwers om dat nog langer te doen. Zij wilden hun eigen wijn maken, onder hun eigen naam: een wijn waarop ze fier konden zijn.
"De kwaliteit van onze druiven is hier zo hoog dat we ze niet langer wilden afstaan", zegt zijn schoondochter Martina. Zij is gehuwd met de 43-jarige zoon van Edi, Aleks Simcic. Die heeft het domein overgenomen en maakt er nu de wijn. Maar uit eerbetoon aan zijn vader behoudt hij de naam Edi Simcic. "Ondanks de moeilijke omstandigheden onder het communisme, hield hij de wijngaard in topconditie, zodat wij onmiddellijk met prachtig fruit aan de slag konden", zegt Martina.
Het verhaal van de overgang van een systeem van coöperaties naar private familiale wijndomeinen zullen we overal horen. Zonder twijfel heeft dat mee de basis gelegd voor de huidige kwaliteit van de Sloveense wijnen. Zeker sinds de onafhankelijkheid in 1991, toen het land zich afscheurde van Joegoslavië en aan de daaropvolgende gruwelijke oorlog ontsnapte, kwam er een dynamiek op gang die zich ook manifesteerde in de wijncultuur. De toetreding tot de Europese Unie in 2004 heeft dat proces nog versneld. Nu wordt Slovenië het "Zwitserland van Oost-Europa" genoemd, zowel omwille van het landschap als de welvaart. Niet minder dan 40.000 wijnbouwers produceren vandaag 125 miljoen flessen per jaar, terwijl een goede wijnwetgeving kwaliteit stimuleert.
Het klimaat is natuurlijk ook een belangrijke factor. In deze regio is dat zowel alpien als mediterraan. Zelfs bij volle zon in de wijngaard, zie je sneeuw op de bergtoppen. Je hebt warmte overdag en koelte 's nachts, een ideale mix voor wijndruiven. De wind van de Adriatische Zee blaast bovendien de wijngaarden droog, zodat er minder problemen zijn met ziektes en insecten. Terwijl aan de andere kant de Alpen bescherming bieden. In de wijnen van goede domeinen valt dan ook altijd de zuiverheid en gezondheid van het fruit op.
Martina Simcic laat ons een prachtige witte wijn van malvasia proeven, en verrast ons met een hoogst verfijnde, minerale expressie van merlot, een van de belangrijkste druiven in Bordeaux. Maar in deze beroemde Franse wijnstreek wacht men geen zes jaar alvorens de wijnen op de markt te brengen, hier wel. De wil om de wereld te tonen waartoe de Sloveense wijnbouwers in staat zijn, is sterk.
Dat merk je ook bij naamgenoot Marjan Simcic, geen familie van Edi. Zijn huis staat vol lege flessen van wijnen die hij al geproefd heeft. Ik geloof mijn ogen niet: deze onbekende wijnbouwer, in een klein dorp van een obscuur wijnland, kent de top van de wijnwereld, waaronder de grootste namen uit Champagne, Bourgogne en Bordeaux. Marjan Simcic heeft voor zichzelf een ambitieus referentiekader gecreëerd, en dat weerspiegelt zich in zijn wijnen.
"Wij hebben een wijncultuur die teruggaat tot vòòr de tijd van de Romeinen", zegt hij, "Net zoals in Frankrijk werd hier in de Middeleeuwen wijn verbouwd door monniken. Maar door het communisme verdwenen wij 40 jaar lang uit de markt. Nu pas begint het opnieuw voor ons."
In zijn wijnkelder ziet alles er kraaknet uit, iets wat we in alle Sloveense domeinen tegenkomen. De mix van een mediterraan en een alpien klimaat straalt af op het karakter van de Slovenen: zuiders warm en hartelijk enerzijds, Germaans nauwkeurig en ordelijk anderzijds.
Vanaf het terras van zijn huis kijken we uit over de 18 hectaren wijngaard van Marjan Simcic, 6 hectaren ervan liggen in Italië. Driekwart van zijn wijnen exporteert hij, onder meer naar Italië, maar ook naar de Verenigde Staten, Japan, Groot-Brittannië en Duitsland. Die gerichtheid op het buitenland treffen we in elk goed wijndomein aan, Slovenië telt immers maar 2 miljoen inwoners. Ook in ons land dringen de eerste Sloveense wijnen door. Voorlopig met mondjesmaat.
We gaan nu naar het bekendste wijndomein van Brda, en eigenlijk van heel Slovenië: Movia (22 hectare). Hier worden buitenlandse staatshoofden uitgenodigd door de Sloveense regering, want Movia wordt zowat beschouwd als een monument van de wijncultuur in dit land. De datum 1820 staat boven de voordeur.
Eigenaar en wijnmaker Ales Kristancic (45 jaar), telg van de achtste generatie, is nochtans een echte vrijbuiter. Hij is de uitzondering op de regel dat het karakter van de wijn overeenstemt met het karakter van de wijnmaker. Nerveus en flamboyant is hij de tegenpool van zijn wijnen die eerder meditatief van aard zijn, met complexiteit en diepgang. Zijn witte wijn "Lunar" van rebula (de Sloveense benaming voor ribolla gialla) is een bedwelmende, unieke wijn, waarbij de schillen van de druiven, net zoals voor rode wijn, mee vergist worden in een koele gisting die zeker drie maanden duurt. Hij neemt ons mee naar zijn wijnkelder. Wie zou er gedacht hebben dat deze wijnbouwer, met het uiterlijk en de lichaamsbouw van een bokser, zo lyrisch kan zijn over het rijpingsproces van wijnen? Hij schenkt zijn wijnen in grote elegante wijnglazen, alweer een gewoonte die we hier in alle domeinen zullen aantreffen, en duidt op een volwassen wijncultuur. De Franse wijndomeinen kunnen er een punt aan zuigen.
Ten noordoosten van Brda, in het godvergeten dorp Podraga in de vallei van de rivier Vipava, ontmoeten we Edvard Lavrencic, 75 jaar. Zijn wijndomein heet Sutor - wat in het Latijn "schoenmaker" betekent - omdat hier vroeger een schoenmakerij was gevestigd. Maar de familie Lavrencic is al sinds de zestiende eeuw actief in de wijnbouw, hoewel ze pas sinds 1991 wijn onder de naam van het domein maakt.
In deze vallei is de bodem rijk aan mineralen. De wind kan er zeer hard blazen, en verjaagt dan alle insecten. Gunstige factoren voor de wijnbouw. Edvard heeft twee zonen. De oudste, Mitja, werkt nog mee op het domein. De jongste, Primoz, wordt als een van de briljantste wijnmakers van zijn generatie beschouwd. Hij wilde zijn eigen domein oprichten en kreeg onlangs de helft van de wijngaarden (3 hectaren). We proeven zijn pinot noir, die hij maakte toen hij nog hier was. De zuiverheid, precisie en finesse maken indruk. Niet voor niets heeft Primoz de wijngaarden met pinot noir voor zich genomen. Zoals bijna overal in Slovenië is het respect voor de natuur hier groot. De meeste wijnmakers gebruiken geen chemische middelen in de wijngaard en brengen de gisting op gang met de eigen gisten van de druif. Ze voegen geen enzymen, suiker of zuur toe, beperken het gebruik van sulfiet tot een minimum, en klaren en filteren hun wijnen niet. Een trend die nu ook in de West-Europese wijnbouw volop ingang vindt.
Van het alpien-mediterrane klimaat in het zuidwesten komen we in het continentale klimaat van het noordoosten, bij Oostenrijk en Hongarije. Hier worden vooral witte wijnen gemaakt, bedoeld om snel te drinken. Ze worden meestal afgesloten met een schroefdop in plaats van met een kurk. Ook zoete wijnen is hier een traditie. Op bepaalde plaatsen komt edelrot voor (de zogenaamde "botrytis", bekend van Sauternes).
Deze wijnregio, Podravje, stond vroeger voor laagalcoholische wijnen waarvan de zurige schraalheid gemaskeerd werd door restsuiker. Maar door de nieuwe dynamiek in de Sloveense wijnbouw is de kwaliteit sterk vooruit gegaan.
In Maribor, de tweede grootste stad van Slovenië (na de hoofdstad Ljubljana), is het wijndomein van de familie Protner gevestigd. Bostjan Protner (42 jaar) maakt er nu de wijnen, zijn vader - een voormalig oenoloog van een coöperatie - richtte het domein op. De wijnen van riesling, pinot gris en gelber muskateller - droog, zuiver en mineraal - worden op de markt gebracht onder de naam Joannes.
Drie vrienden, ingenieurs in land- en wijnbouw, werkten in een coöperatie en besloten vier jaar geleden om een eigen wijndomein te starten, vlakbij de grens met Kroatië. Hun families bezaten elk een aantal hectaren wijngaard, die ze konden samenvoegen tot 20 hectaren onder de naam Verus. Hun fijne en delicate wijnen in een transparante fris-krokante stijl vallen op door hun uitstekende verhouding tussen prijs en kwaliteit (9 € per fles). Voor driekwart exporteren ze hun productie al naar het buitenland. Dat de Engelse wijnschrijfster Jancis Robinson hun wijnen reeds heeft opgehemeld, heeft daar ongetwijfeld bij geholpen.
Achter de laatste heuvels van Slovenië, net vòòr de grens met Hongarije, ligt het domein van Danilo Steyer (42 jaar). Vroeger was dit een zee, de bodem zit vol fossielen van schelpdieren. Tot onze verbazing werd 80% van de wijngaard met gewürztraminer aangeplant. Maar eens je de gewürztraminers van Steyer hebt geproefd, begrijp je waarom: de combinatie van de weelderige kruidige aroma's van deze druif, en de fijne strakke mineralen in de bodem, is uniek. Ze overtreffen moeiteloos de meeste gewürztraminers uit de Franse Elzas.
Onze laatste ontmoeting is met een aankomend talent onder de Sloveense wijnmakers, Uros Valcl (33 jaar). Hij werd aangeworven door een van de rijkste families van het land, actief in de agrobusiness en de bouwsector. Deze familie kocht een domein van 40 hectare, de eerste jaargang is 2007. Hier worden vooral riesling en silvaner geteeld op vulkanische bodem. De wijnen kosten amper 8 €, en bieden voor die prijs een kwaliteit die bij ons nauwelijks te vinden is. Het domein Marof zal uitgroeien tot een trekpleister van wijntoerisme met een hotel van 60 appartementen, een toprestaurant en een wellnesscentrum.Een zoveelste voorbeeld van het enthousiasme en het grote geloof in de toekomst van een nieuw ambitieus wijnland.
De wijnregio's en beste wijndomeinen van Slovenië
Slovenië is ingedeeld in 3 grote wijngebieden:
1) Primorska in het zuidwesten grenst aan Italië, wordt het meest beïnvloed door een mediterraan klimaat en is veruit het meest interessante wijngebied. In de subregio Brda zijn de beste domeinen Movia (movia.si - invoerder in België: matthys-wines.be), Edi Simcic (edisimcic.be) en Marjan Simcic (simcic.si). In de subregio Vipava worden goede wijnen gemaakt door Tilia (tiliapremiumwines.com), Sutor (sutor.si) en Primoz Lavrencic (een van de briljantste wijnmakers van Slovenië die pas het familiale domein Sutor heeft verlaten en met een eigen project is begonnen).
2) Podravje in het noordoosten is het grootste wijngebied met driekwart witte wijnen. Vroeger stond het bekend voor halfzoete wijnen met een laag alcoholgehalte. Nu is het gebied in volle ontwikkeling en zijn er steeds meer domeinen waar verrassend mooie wijnen worden gemaakt, zoals Joannes, Verus (verusvino.com), Steyer (steyer.si) en Marof (marof.eu). Het noordoosten kent ook een lange traditie van schuimwijn (sinds het einde van de negentiende eeuw). Schuimwijnen die de vergelijking met sommige champagnes aankunnen, zijn Modet en Bjana.
3) Posavje in het zuidoosten: het kleinste en minst ontwikkelde wijngebied.
