Van de Kaap naar de top
Sinds het einde van de apartheid ging de wereldmarkt open voor Zuid-Afrikaanse wijnen, ook in ons land. Maar de topdomeinen van toen zijn niet meer die van nu. Nieuwe wijnmakers tillen de kwaliteit naar een nog hoger niveau. Wij gingen ze opzoeken in de Kaap.
Al verschillende keren ben ik hier geweest, in de Kaapprovincie waar de Zuid-Afrikaanse wijnbouw geconcentreerd is. En telkens opnieuw overvalt mij de gedachte dat dit het mooiste wijnland ter wereld is.
"En nu willen we ook het beste worden", lacht wijnmaker Marc Kent (50), terwijl hij mij met zijn terreinwagen naar zijn domein Boekenhoutskloof in Franschhoek brengt. Hij behoort tot de generatie van wijnmakers die net afstudeerde aan de universiteit van Stellenbosch toen Nelson Mandela werd vrijgelaten, de apartheid werd afgeschaft en de eerste vrije verkiezingen werden gehouden.
"Toen veranderde alles", vertelt Kent, "Lange tijd was onze wijnbouw, net zoals ons hele land, afgesloten van de buitenwereld. Maar ineens konden wij, jonge wijnmakers, gaan reizen en inspiratie en kennis opdoen in andere wijnlanden. Zo leerden wij andere druiven en het belang van het juiste terroir kennen, en maakten wij kennis met een fijnere en meer genuanceerde wijnstijl dan de volle, krachtige, jammy stijl die tot dan toe kenmerkend was voor Zuid-Afrika. Wij waren vastbesloten om hier ook authentieke terroirwijnen te maken, zoals in Europa."
Vandaag staat deze generatie op de top van haar kunnen en zijn hun wijnstokken oud genoeg om de wijnen af te leveren die zij voor ogen hadden. Marc Kent zelf schreef, met de hulp van investeerders, een van de grootste succesverhalen in Zuid-Afrika. Alles samen verkoopt hij nu 6,5 miljoen flessen over de hele wereld, terwijl de kwaliteit constant hoog blijft: een zeldzame combinatie. Naast zijn domein Boekenhoutskloof, waarmee hij in binnen- en buitenland veel lof oogstte, startte deze onvermoeibare ondernemer ook andere wijnprojecten op, zowel in het lagere prijssegment (Wolftrap, Porcupine Ridge) als in het topsegment (zoals zijn syrah van Porseleinberg die zich kan meten met het kruim van de syrahwijnen uit de Franse Rhônevallei, en zijn pinot noir van Cap Maritime uit de koelere Hemel-en-Aarde-vallei die niet onderdoet voor bourgogne).
In die Hemel-en-Aarde-Vallei, even mooi als de naam doet vermoeden, ontmoet ik een generatiegenoot van Kent, Craig Wessels. Een man met een heel andere voorgeschiedenis: hij was producent van reclamefilms, zijn vrouw een fotomodel, toen beiden beslisten om wijn te gaan maken.
"We kochten een oude wijngaard en breidden hem uit tot zes hectare", vertelt hij terwijl hij ons in een oude jeep rondleidt, "Onze eerste jaargang was 2005."
Het zicht op hemel en aarde is hier verbluffend. Vlakbij de wijngaard stroomt de rivier Onrus naar de oceaan toe, haar Afrikaanse naam gaf Wessels de inspiratie voor de naam van zijn domein: Restless River.
"Deze koelere vallei is uitermate geschikt voor de Bourgondische druiven chardonnay en pinot noir", zegt Wessels, "Ik volg ook dezelfde werkwijze als in Bourgogne."
Het resultaat in het glas is zonder meer schitterend: fijn, elegant, subtiel, complex.
Nochtans is hij overwegend autodidact: "Ik volgde een korte cursus oenologie aan de universiteit van Stellenbosch, de rest doe ik op basis van intuïtie en observatie, niet van wetenschap."
Zijn vrouw Anne nodigt ons uit voor de lunch in hun prachtige huis in Kaap-Hollandse stijl, opgetrokken uit oude materialen: het lijkt alsof het hier altijd heeft gestaan.
In de Hemel-en-Aarde-Vallei is ook een jongere generatie actief, zoals Chris Alheit (38), die oenologie studeerde maar naar eigen zeggen "veel moest afleren". In de nabijheid van de oceaan en 320 meter boven de zeespiegel heeft hij zich vooral toegelegd op chenin blanc, bekend van de Franse Loirestreek.
Je moet het proeven om te geloven welke intense, haast explosieve smaken hij uit deze druif haalt.
"Dat komt omdat ik uitsluitend werk met druiven van oude bush vines die niet opgebonden worden en weinig maar zeer geconcentreerde druiven produceren. Toen ik hier begon in 2011, na in Californië en Australië gewerkt te hebben, had ik geen geld om een wijngaard te kopen, ik moest allerhande jobs doen in de horeca om rond te komen. Ik huurde daarom oude percelen van oude wijnfamilies die zelf geen wijn meer maakten, en bekwam betere resultaten dan wanneer ik een eigen wijngaard aangelegd zou hebben."
Wie nog altijd niet gelooft dat de bodem een invloed heeft op de smaak van de wijn, moet de single vineyard wines van Alheit proeven: wijnen van dezelfde druif die telkens weer helemaal anders zijn omdat de wijnstokken in een andere bodem staan aangeplant.
We trekken nu naar het gebied dat symbool staat voor de wine revolution die deze nieuwe generatie wijnmakers ontketend heeft: Swartland. In deze streek, waar vele wegen nog niet verhard zijn, waren de gronden nog betaalbaar voor hen, en konden ze ook oude wijngaarden huren van families die alleen druiven teelden om ze te verkopen.
"De kwaliteit ervan is echter heel hoog", vertelt David Sadie (35), die met zijn vrouw Nadia een wijnproject startte in 2015, dat ze heel eenvoudig "David & Nadia" noemden. Hij studeerde oenologie, zij is een specialiste in wijngaardbeheer en bodemkunde. Samen vormen ze een sterk team dat uitmuntende wijnen maakt, vooral van chenin blanc en van grenache.
"Door de oude bush vines, het vroegere oogsten en het mee vergisten van de steeltjes, slagen we erin de alcohol van de grenache onder controle te houden. Zo krijgen we meer finesse en fraîcheur dan meestal in het zuiden van Frankrijk", zegt David.
Hij is een grote stoere kerel, een ex-rugbyspeler. Maar de wijnen zijn daar het tegendeel van: ragfijn, delicaat en subtiel.
Het kon niet uitblijven dat ook de biodynamische wijnbouw deze nieuwe generatie wijnmakers zou interesseren. De voortrekker daarvan is Johan Reyneke (50), een innemende man die filosofie studeerde en gepassioneerd is door surfen, en uiteindelijk wijnbouwer werd.
"Filosofie heeft mij geholpen om betere wijn te maken", vertelt hij", Maar aanvankelijk had ik moeite om werk te vinden. Omdat ik ook een master degree in Environmental Ethics had, begon ik te werken op het veld en in wijngaarden om praktijkervaring op te doen, ik was er vaak de enige blanke. Maar ik kon er mij niet mee verzoenen dat ik voortdurend gif moest spuiten. Het toeval wou dat mijn vader, een professor geneeskunde, een landhuis had gekocht met een kleine wijngaard, en daar probeerde ik druiven te kweken zonder chemische middelen. Maar het lukte niet. Ik ontmoette toen een landbouwster die mij alles leerde over biodynamie. Het volstaat niet om gif uit te schakelen, zei ze, want dan wordt alles wildernis. Je moet actief optreden en begrijpen hoe de natuur functioneert. Dat heeft mij de ogen geopend."
Zo had Reyneke een probleem met slakken die zijn wijnstokken aantastten: "Hoe kon ik die weghouden zonder gif te gebruiken en dus andere dieren te doden? Door eenden uit te zetten in mijn wijngaard, elke eend eet per dag zestig slakken. Zo leerde ik beetje bij beetje hoe ik mijn wijngaard kon beschermen en versterken zonder de natuur en mezelf te vergiftigen."
Zijn project werd een groot succes: vandaag heeft hij een ecosysteem van 120 hectare, gecertificeerd door Demeter, waaruit wijnen voortkomen die bij de internationale top horen.
"Maar ik heb niet alleen wijngaarden, want met monocultuur kan je geen ecosysteem opbouwen, de natuur heeft diversiteit nodig om stabiliteit te creëren. Zo kweek ik ook koeien, want met hun compost kan ik mijn bodems op natuurlijke wijze voeden om betere druiven te bekomen."
We rijden met zijn oude terreinwagen door de wijngaarden en zien plots zijn veestapel die voortgedreven wordt door twee medewerkers.
"Daar zijn ze!" roept Reyneke enthousiast, en hij begint alle koeien, een dertigtal, bij naam te noemen.
"Bij ons hebben alle levende wezens een naam", legt hij uit, "Als teken dat we hun individualiteit erkennen en respecteren."
Het voormalige land van de apartheid is wel heel sterk veranderd.
Deze reis kwam tot stand in samenwerking met Wijnhandel De Kok uit Lier, die de nieuwste ontwikkelingen in de Kaapse wijnbouw op de voet volgt (www.wijnen-dekok.com).
De Kaapse wijnen die je moet geproefd hebben.
1. De syrah van Porseleinberg en van Reyneke
2. De pinot noir van Cap Maritime en van Restless River
3. De chardonnay van Restless River
4. De chenin blancs van Alheit Vineyards en van David & Nadia
5. The Chocolate Block van Boekenhoutskloof (nu al legendarische blend van syrah, grenache, cinsault, cabernet sauvignon en viognier)
De nieuwe eetcultuur van de Kaap.
Nieuwe ontwikkelingen in de wijnbouw gaan gepaard met een nieuwe eetcultuur. Dat is in de Kaap niet anders: nieuwe chefs werken zich op naar de internationale top met een heel eigen mix van in- en uitheemse invloeden.
1. Fyn in Cape Town: Van bij de opening in 2019 was dit hip-elegante restaurant the talk of Cape Town. Chef Peter Tempelhoff brengt ingrediënten van Afrika, Azië en Europa samen in wervelende maar uitgebalanceerde gerechten die verrassen en verrukken. (www.fynrestaurant.com)
2. Overture in Stellenbosch: Bertus Basson is een celebrity chef in de Kaap die verschillende zaken uitbaat, van fast food tot topgastronomie. Dit restaurant behoort tot laatstgenoemde categorie: strak minimalistisch interieur met jazz op de achtergrond, grote open keuken, panoramisch uitzicht over de wijngaardheuvels rondom, verfijnde mediterrane gerechten met groenten in de hoofdrol. (www.bertusbasson.com)
3. The Pot Luck Club in Cape Town: Chef Luke Dale-Roberts heeft zich met zijn restaurant The Test Kitchen in de lijst van de World's 50 Best gehesen. Maar ook in deze casual rooftopbistro, met zicht op de Tafelberg, toont hij zijn grote flair en talent, met sharing dishes die kleurrijke presentaties koppelen aan intense smaken. (www.thepotluckclub.co.za)
4. Epice in Franschhoek: In het Sint-Martens-Latem van de Kaap ging eind vorig jaar dit classy restaurant open, waar chef Charné Samson (de vroegere souschef van het toprestaurant La Colombe) zijn creatieve, bewerkelijke gerechten met Zuid-Amerikaanse en Japanse invloeden tot in de puntjes verzorgt. (www.epice.co.za)
5. InVINcible in Franschhoek: Wijnmaker Marc Kent van Boekenhoutskloof is bevriend met de Antwerpse sommelier Kenny Burssens die al vele jaren met succes zijn wijn- en eetbar InVINcible uitbaat, wat Kent op het idee bracht om een Kaapse versie te openen; alles draait hier rond topwijnen per glas, met eenvoudige snacks en tapas. (www.invincible.wine)
Invoerders:
De Kok ( Lier )
