Eiland
Op een klein vulkanisch eiland, verloren in de Atlantische Oceaan op 600 kilometer van de Marokkaanse kust, wordt een van 's werelds meest uitzonderlijke wijnen gemaakt: madeira. Vlaamse huismoeders kennen de "keukenmadeira" voor sausen. Maar de topmadeira's hebben daar niets mee te maken. Ze worden gegeerd door wijnliefhebbers overal ter wereld, en geveild door beroemde veilinghuizen als Sotheby's en Christie's. Madeira wordt met alcohol versterkt en is zoet, doordat de gisting vroegtijdig stopt. Maar opmerkelijk frisse volatiele zuren zorgen ervoor dat hij nooit kleverig overkomt. Hij is onwaarschijnlijk goed bestand tegen veroudering. Dan wordt hij een complexe, bedwelmende drank van een onpeilbare diepte. Met fonkelende kleurschakeringen van kopergeel en goud, over amber en kastanje, naar mahonie en koffie. En krachtig nazinderende smaken van chocolade, specerijen, noten en vruchten op alcohol.
Het geheim van madeira begint eeuwen geleden, toen het gelijknamige eiland - officieel toebehorend aan Portugal - een belangrijke stopplaats voor zeilschepen was. De wijn die er werd gemaakt, werd met alcohol versterkt om bestand te zijn tegen lange zeereizen. Bij tochten langs de evenaar bleek hij door het opwarmen een opmerkelijke transformatie te ondergaan. Vandaar dat madeira nu nog altijd na de gisting tijdelijk verwarmd wordt tot 45 à 55 graden. Nadien brengen de beste soorten 20 tot soms 100 jaar door op houten vaten, die niet volledig gevuld zijn zodat de wijn door het contact met de zuurstof oxideert. Heel dat proces maakt madeira zo sterk dat hij de tijd kan trotseren zoals geen andere wijn dat kan.
Het eiland Madeira is klein, en de wijn is zeldzaam. Slechts zeven producenten verwerken druiven van 1850 hectare wijngaard, waarvan 75 hectare voor topmadeira. Maar een van de grootste collecties van madeira's ter wereld bevindt zich in Vlaanderen. Bij de gebroeders Jeuris, afkomstig uit Limburg, en al vele jaren specialist in Portugese wijnen. Zij kochten de collectie van ongeveer 10.000 flessen van een Antwerpenaar, Raymond Smeyers. Die had in de maritieme sector gewerkt en was zo madeira op het spoor gekomen. De collectie is het resultaat van een jarenlange verzamelwoede. Vierhonderd flessen dateren nog van de negentiende eeuw.
Op uitnodiging van Bert en Kris Jeuris was Ricardo Diogo naar ons land gekomen voor een memorabele proeverij. Hij is eigenaar van het domein Barbeito op Madeira, en werd uitgeroepen tot beste wijnmaker van versterkte wijnen in Portugal. In een land waar de versterkte portwijn als het hoogste erfgoed wordt beschouwd, wil dat wat zeggen. Zijn grootvader heeft het domein gesticht, hij zet de familietraditie nu verder.
"Het eerste wat ik wilde doen, was de favoriete druif van mijn grootvader in ere herstellen", zegt hij. Die druif heet tinta negra, en ze staat in voor 85% van de productie op Madeira, meestal om er keukenmadeira van te maken. Maar Ricardo Diogo vertelt dat de druif meer kwaliteiten heeft dan men denkt: "Mijn grootvader schonk altijd oude tinta negra voor zijn beste vrienden." Hij heeft mooie madeira's van tinta negra meegebracht, van het oogstjaar 2010 maar ook van 70 jaar oud. Maar hoe mooi deze druif ook kan zijn, uit wat volgt blijkt dat ze toch niet kan tippen aan de andere druiven op het eiland. De madeira's die men daarvan maakt, zijn wel duurder. Malvasia is de zoetste, gevolgd door boal, verdelho en sercial. In het bijzonder sercial brengt schitterende resultaten in het glas. Al proevend gaan we terug in de tijd tot 1978. En we besluiten met een malvasia van 1920. Een negentigjarige, blakend van gezondheid, afkomstig van een uitzonderlijk eiland.
